Leven met chronische pijn

Balanceren tussen aanvaarden en zoeken naar oplossingen

Naar schatting een persoon op twaalf krijgt in zijn/haar leven te maken met chronische pijn. Dit maakt chronische pijn niet enkel een veelvoorkomend gezondheidsprobleem, het heeft vaak ook een aanzienlijke impact op de levenskwaliteit. Patiënten rapporteren dat hun pijn een negatieve invloed heeft op hun dagdagelijks functioneren en het bereiken van doelen. Ook emotionele problemen ten gevolge van pijn, zoals angst en depressie, zijn niet ongewoon. Het is dan ook niet verwonderlijk dat velen pogingen zullen ondernemen om een oplossing te vinden voor hun pijn.

Het zoeken naar een oplossing voor pijn

Patiënten blijken vaak gemotiveerd een oplossing te vinden voor hun pijn en doen hierbij beroep op het medisch hulpverlenerscircuit. Tot op heden bestaat er echter nog geen mirakelmiddel of – therapie die chronische pijn definitief kan doen verlichten. Het gevaar bestaat dan dat patiënten blijven hangen in niet-succesvolle pogingen om hun pijn op te lossen. Bij deze patiënten wordt het zoeken naar een oplossing voor pijn het probleem, en niet meer het antwoord. Paradoxaal, niet?

Maar toch, onderzoek heeft aangetoond dat het vasthouden aan verwoede pogingen om pijn op te lossen kan bijdragen tot meer emotionele ontreddering en meer hinder. Er zijn zelfs aanwijzingen dat sommige patiënten meer geneigd zijn tot het nemen van medische risico’s, zoals overgebruik van pijnstillers, met aantoonbare negatieve effecten op de lange termijn. Wanneer er geen onmiddellijke oplossing bestaat voor de pijn, is aanvaarden een betere optie. Laat hier geen onduidelijkheid over bestaan: dit is niet synoniem met opgeven. Aanvaarding van chronische pijn wordt eerder omschreven als de bereidheid om met pijn te leven, en het zich engageren in andere doelen die waardevol en bevredigend zijn, ondanks de pijn. Verschillende studies wijzen op de positieve effecten van aanvaarding: het zou verband houden met een beter emotioneel, fysiek en sociaal functioneren, minder gebruik van gezondheidszorg en medicatie, en een betere werkstatus.

We zouden kunnen verwachten dat zij die gedreven zijn om een oplossing te vinden voor hun pijn een groter belang hechten aan het doel om pijn te verminderen of te controleren, ten koste van andere waardevolle doelen. Het aanvaarden van chronische pijn zou dan eerder verband houden met een meer bevredigend nastreven van doelen in het leven, los van de pijn. Een recente studie richtte zich dan ook op het ontrafelen van doelstreven bij chronische pijnlijders.

Een studie naar doelen bij chronische pijnlijders

In het voorjaar van 2011 werd in samenwerking met de Vlaamse Pijnliga, een koepelorganisatie van zelfhulpgroepen voor hen die chronische pijn ervaren, een oproep voor de studie verspreid onder een grote groep van Vlaamse chronische pijnlijders. 73 mensen met chronische pijn namen uiteindelijk deel aan de studie, en er werd van hen een interview afgenomen omtrent de doelen die ze momenteel nastreefden in hun leven. Hiernaast werd de groep ook bevraagd naar de ervaren intensiteit van hun pijn, hun wijze van omgaan met de pijn (de mate waarin ze trachtten te zoeken naar een oplossing voor de pijn of eerder aanvaardend stonden ten opzichte van hun pijn), de mate waarin ze de ervaring van pijn als bedreigend inschatten en hierover piekerden, alsook naar emotionele problemen (angst en depressie).

Doelen blootgelegd

Uit het interview met de groep van chronische pijnlijders bleek het volgende:

  • Het aantal gerapporteerde doelen dat de groep aangaf momenteel na te streven, varieerde sterk (van 3 tot maar liefst 12 doelen). Ook was er substantiële variatie merkbaar in het type doelen dat werd gerapporteerd, met doelen die betrekking hebben op het nastreven van (intieme) relaties, werk en opleiding, ontspanning, en fysiek en mentaal welbevinden als koplopers.
  • 41% van de ondervraagde chronische pijnlijders gaf spontaan aan dat het streven naar een oplossing voor of controle over pijn (zoals pijnmedicatie innemen of artsen opzoeken) voor hen een doel was dat ze momenteel nastreefden. Na bevraging gaf iedereen van de ondervraagden aan dat ze dit doel in hoge mate belangrijk achtten.
  • In vergelijking met niet-pijn doelen wordt het doel om pijn op te lossen of te controleren over het algemeen aanzien als moeilijker en meer stresserend om te bereiken. Hiernaast vraagt het nastreven van dit pijndoel ook een grotere tijdsinvestering.
  • Een aantal van de ondervraagden gaf aan dat het nastreven van een oplossing voor of controle over pijn voor hen een noodzakelijke voorwaarde was alvorens ze andere doelen konden bereiken.

Gevaar: leven “on hold” zetten

Bij een aantal chronische pijnlijders lijkt het nastreven van een oplossing voor of controle over pijn een wel erg belangrijke plaats in te nemen. Meer nog, het wordt soms gezien als een essentiële stap alvorens men verder kan leven. De groep van patiënten bij wie dit het geval was, gaf ook aan meer te piekeren over de pijn, stond minder aanvaardend ten opzichte van de pijn, en rapporteerde meer depressieve symptomen. Het gevaar bestaat er dus in dat chronische pijnlijders hun leven “on hold” zetten door hun zoektocht naar pijnverlichting, zonder enig perspectief op verbetering.

Conclusie

Het krampachtig nastreven van een oplossing voor of controle over pijn kan het bereiken van andere doelen in de weg staan. Is het nastreven van pijnverlichting of – controle dan een te vermijden optie? Wij argumenteren van niet. Wellicht is het leven met pijn best te vergelijken met het balanceren op een slappe koord. Het nastreven van een oplossing voor of controle over pijn lijkt voornamelijk onevenwicht te creëren wanneer dit het meest centrale doel wordt, ten koste van andere dingen in het leven. Het tijdelijk loslaten van dit doel en zich richten op andere waardevolle doelen kan dan belangrijk zijn in het terug herstellen van de balans. Dit is een kunst en vergt wellicht jarenlange inspanning…

Referenties

  • Lauwerier, E., Paemeleire, K., Van Damme, S., Goubert, L., & Crombez, G. (2011). Medication use in patients with migraine and medication-overuse headache: the role of problem solving and attitudes about pain medication. Pain, 152, 1334-1339.
  • Lauwerier, E., Van Damme, S., Goubert, L., Paemeleire, K., Devulder, J., & Crombez, G. (2012). To control or not? A motivational perspective on coping with pain. Acta Neurologica Belgica, 112, 3-7.
  • Van Damme, S., Crombez, G., & Eccleston, C. (2008). Coping with pain: A motivational perspective. Pain, 139, 1-4.

Auteur: Emelien Lauwerier

Emelien Lauwerier is sinds oktober 2007 werkzaam als assistent aan de vakgroep Experimenteel-Klinische en Gezondheidspsychologie van de Universiteit Gent. Ze maakt deel uit van het ‘Health Psychology Lab’ en haar onderzoek focust zich op hoe men omgaat met chronische pijn, en wat de impact hiervan is op kwaliteit van leven. Haar doctoraatsthesis (2013) spitste zich toe op het empirisch valideren van de idee dat patiënten kunnen komen vast te zitten in ineffectieve pogingen om het probleem van chronische pijn op te lossen. Ze onderzocht ook de validiteit van metingen naar probleem oplossen en acceptatie binnen de context van chronische pijn.