Browse Tag: beoordeling

Waarom je accent bepaalt hoe geloofwaardig je klinkt

Is taal neutraal?

Wist je dat het oog van een struisvogel groter is dan zijn hersenen? Of misschien een betere
vraag: geloof je dat? En waardoor wordt dit beïnvloed? Eventueel ben je sneller overtuigd
wanneer het een vertrouwde vriend is die de boodschap brengt, of wanneer dit wordt
verteld tijdens een lezing over vogelachtigen. Of… laat je je oordeel afhangen van hoe de
boodschapper klinkt?

Verrassend of niet, het speelt (on)bewust mee: het accent van een spreker heeft impact op
hoe geloofwaardig we hen vinden.

De onbewuste sturing van een accent

In onze multiculturele samenleving worden we regelmatig blootgesteld aan mensen met
verschillende achtergronden en accenten. Voor velen van ons lijkt dat vanzelfsprekend, maar onderzoek toont aan dat een accent nog altijd verrassend veel invloed kan hebben op hoe we iemand beoordelen. Onderzoekers Lev-Ari en Keysar (2010) toonden in een Engelstalige context al aan dat mensen met een buitenlands accent als minder geloofwaardig worden ervaren, zelfs wanneer ze exact dezelfde tekst voorlezen als moedertaalsprekers.

Maar kunnen we dit alles generaliseren naar een Belgische context? Om op deze vraag een
antwoord te formuleren, ging ik aan de slag met de accenten die ons hier vaak aan de oren
komen.

De proef op de som

Voor mijn masterproef onderzocht ik hoe Vlamingen de geloofwaardigheid beoordelen van
sprekers met een Belgisch-Nederlands, Frans of Noord-Nederlands accent. In totaal
luisterden meer dan 200 Vlaamse deelnemers naar trivia-stellingen zoals “Een giraffe kan
langer zonder water dan een kameel.” of “Een aardbei heeft ongeveer 100 zaden.”,
uitgesproken door sprekers met de drie verschillende accenten.

Na elke uitspraak gaven deelnemers aan hoe geloofwaardig ze de spreker vonden. Ze
beoordeelden de spreker ook op drie dimensies: superioriteit (bijvoorbeeld intelligentie,
status), integriteit (bijvoorbeeld vriendelijkheid, eerlijkheid) en dynamiek (bijvoorbeeld
zelfvertrouwen, vlotheid).

Franstalige sprekers scoren lager… en Nederlanders beter?

De resultaten? Franstalige sprekers werden gemiddeld als minder geloofwaardig beoordeeld dan moedertaalsprekers. Ook op het vlak van superioriteit en dynamiek scoorden ze lager. Deze resultaten sluiten aan bij eerder onderzoek in andere landen, waar sprekers met een niet-inheems accent systematisch als minder betrouwbaar worden ingeschat. De verklaring hiervoor ligt deels in verwerkingsmoeilijkheden: een vreemd accent vergt meer mentale inspanning, wat (onbewust) vertaald wordt als “minder geloofwaardig”.

Maar dat is niet het volledige verhaal…

Opmerkelijk was namelijk dat sprekers met een Noord-Nederlands accent niet negatiever
beoordeeld werden. Integendeel, ze scoorden zelfs hoger op bepaalde dimensies zoals
integriteit en dynamiek.

Waarom zien we zulke verschillen? Dat kan te maken hebben met stereotypen die we vaak (onbewust) over anderen hebben. Over Franstaligen bestaan in Vlaanderen hardnekkige vooroordelen: dat ze passief zouden zijn, minder hard werken, of arrogant overkomen. Zulke ideeën hebben, al dan niet bewust, invloed op onze beoordeling. Bij Nederlanders is dat complexer. We zien hen misschien als direct of luid, maar ook als vlot, open en efficiënt. Dat kan verklaren waarom hun accent soms zelfs positiever beoordeeld wordt dan ons eigen Belgische Nederlands.

Intelligent of arrogant?

Om beter te begrijpen hoe accenten ons oordeel beïnvloeden, onderzocht ik ook welke eigenschappen het sterkst samenhangen met geloofwaardigheid. Daaruit bleek dat vooral de dimensie superioriteit doorslaggevend was: wie als slim, deskundig en capabel werd gezien, werd ook geloofwaardiger bevonden. Warmte of vlotheid (integriteit en dynamiek) speelden een veel kleinere rol. Maar let op: dit verband was niet hetzelfde voor alle accenten. Voor Franstalige sprekers kan meer dynamiek (zoals zelfverzekerd spreken) soms zelfs tot een lagere score op geloofwaardigheid leiden. Wat bij de ene spreker als krachtig overkomt, wordt bij een ander als arrogant ervaren.

Van oordeel tot impact

Deze bevindingen lijken misschien onschuldig, maar potentiële gevolgen zijn dat niet. Een accent bepaalt blijkbaar niet alleen of we iemand sympathiek vinden, maar ook of we hen geloofwaardig, bekwaam of betrouwbaar vinden. Dat kan in de praktijk grote gevolgen hebben: stel je een sollicitant met een Frans accent voor die even bekwaam is als zijn Nederlandstalige collega, maar toch minder geloofwaardig wordt gevonden door zijn accent. Dit kan voor hem of haar een serieus nadeel betekenen, ook al is dit gevoel niet gestoeld op competenties. In zo’n situatie kunnen onze impliciete vooroordelen een cruciale en zelfs nefaste impact hebben op belangrijke beslissingen die de koers van iemands leven mede richting geven.

Bewustwording is key

Belangrijk: het gaat hier niet per se om bewuste discriminatie. Niemand zegt bewust: “Ik vertrouw je niet omdat je een accent hebt.” Maar juist om die reden is het zo verraderlijk. We denken rationeel te oordelen, terwijl onder andere onbewuste stereotypen ons finale oordeel kleuren. Net daarom is het zo belangrijk om deze processen bloot te leggen. Pas als we ons bewust worden van onze eigen vooroordelen, kunnen we leren hoe we ze bij kunnen sturen. Werkgevers, maar ook andere beroepen met impact, zoals leraren en hulpverleners, zouden er baat bij hebben om hun eigen (onbewuste) voorkeuren vaker kritisch in vraag te stellen. Zo creëren we ruimte voor nuance, empathie en eerlijkheid.

Auteur

Sarah De Meyer studeerde in 2025 af in de bedrijfspsychologie en personeelsbeleid aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen. Ze won de Mensenkennis trofee, een prijs ter bevordering van wetenschapspopularisering in de opleiding psychologie aan de Universiteit Gent.

Referenties

  • Acheme, D. E., & Cionea, I. A. (2022). “Oh, I like Your Accent”: Perceptions and Evaluations of Standard and Non-standard Accented English Speakers. Communication Reports, 35(2), 92–105. https://doi.org/10.1080/08934215.2022.2037679
  • Aspeslagh, R., Boen, F., Dekker, H., Linssen, H., Pepermans, R., Vanbeselaere, N., & Yzerbyt, V. (2000). BELGIË EN NEDERLAND IN BEELD [Article]. Nederlands Instituut Voor Internationale Betrekkingen. https://www.researchgate.net/publication/242469763
  • Baillien, M. S. B. (2020). Perceptie van België door jonge Walen (NLM1 en ALM1) en Vlamingen (FLM1) in 2020: stereotypen, identiteitsgevoel, nationalisme en toekomstbeeld [MA thesis, Université de Liège]. http://hdl.handle.net/2268.2/9439
  • Boduch-Grabka, K., & Lev-Ari, S. (2021). Exposing Individuals to Foreign Accent Increases their Trust in What Nonnative Speakers Say. Cognitive science, 45(11), e13064. https://doi.org/10.1111/cogs.13064
  • Dragojević, M., & Giles, H. (2016). I don’t like you because you’re hard to understand: The role of processing fluency in the language attitudes process. Human Communication Research, 42(3), 396–420. https://doi.org/10.1111/hcre.12079
  • Dragojević, M. (2017). Language attitudes. Oxford Research Encyclopedia of Communication. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190228613.013.437
  • Dragojević, M., Giles, H., Beck, A., & Tatum, N. T. (2017). The fluency principle: Why foreign accent strength negatively biases language attitudes. Communication Monographs, 84(3), 385–405. https://doi.org/10.1080/03637751.2017.1322213
  • Dragojević, M. (2019). Extending the fluency principle: Factors that increase listeners’ processing fluency positively bias their language attitudes. Communication Monographs, 87(2), 158–178. https://doi.org/10.1080/03637751.2019.1663543
  • Dragojević, M., & Goatley-Soan, S. (2020). Americans’ attitudes toward foreign accents: evaluative hierarchies and underlying processes. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 43(2), 167–181. https://doi.org/10.1080/01434632.2020.1735402
  • Foucart, A., & Hartsuiker, R. J. (2021). Are foreign-accented speakers that ‘incredible’? The impact of the speaker’s indexical properties on sentence processing. Neuropsychologia, 158, 107902. https://doi.org/10.1016/j.neuropsychologia.2021.107902
  • Iheduru-Anderson, K. (2020). Accent bias: A barrier to Black African‐born nurses seeking managerial and faculty positions in the United States. Nursing Inquiry, 27(4). https://doi.org/10.1111/nin.12355
  • Lev‐Ari, S., & Keysar, B. (2010). Why don’t we believe non-native speakers? The influence of accent on credibility. Journal of Experimental Social Psychology, 46(6), 1093–1096. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2010.05.025
  • Lybaert, C., & Delarue, S. (2017). Stereotypes and attitudes in a pluricentric language area : the case of Belgian Dutch. In G. Stickel (Ed.), Stereotypes and linguistic prejudices in Europe : contributions to the EFNIL conference 2016 in Warsaw (pp. 175–186). Budapest, Hungary: Hungarian Academy of Sciences. Research Institute for Linguistics.
  • Lybaert, C., Van Hoof, S., & Plevoets, K. (2024). Students’ attitudes towards an instructor’s foreign accent and non-standard language variety. Nordic Journal of Linguistics, 1–27. https://doi.org/10.1017/s033258652400009x
  • McCroskey, J. C., & Teven, J. J. (1999). Goodwill: A reexamination of the construct and its measurement. Communication Monographs, 66(1), 90–103. https://doi.org/10.1080/03637759909376464
  • Meuleman, B., Abts, K., & Meeusen, C. (2017). Walloons as general or specific others? A comparison of anti-Walloon and anti-immigrant attitudes in Flanders. Psychologica Belgica, 57(1), 55–70. https://doi.org/10.5334/pb.336
  • Pérez-Ramón, R. (2024). Discrimination of Degrees of Foreign Accent across Different Speakers. Languages, 9(3), 72. https://doi.org/10.3390/languages9030072
  • Spence, J. L., Hornsey, M. J., Stephenson, E. M., & Imuta, K. (2022). Is your accent right for the job? A Meta-Analysis on Accent Bias in Hiring Decisions. Personality and Social Psychology Bulletin, 50(3), 371–386. https://doi.org/10.1177/01461672221130595
  • Statbel. (2023a, June 8). Herkomst. Retrieved April 27,2024, from https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/structuur-van-de- bevolking/herkomst#news
  • Statbel. (2023b, June 8). Migraties. Retrieved April 27, 2024, from https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/loop-van-de- bevolking/migraties#news
  • Stolier, R. M., & Freeman, J. B. (2016). The neuroscience of social vision. In Elsevier eBooks (pp. 139–157). https://doi.org/10.1016/b978-0-12-800935-2.00007-5
  • Tsurutani, C. (2012). Evaluation of speakers with foreign-accented speech in Japan: the effect of accent produced by English native speakers. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 33(6), 589–603. https://doi.org/10.1080/01434632.2012.697465
  • Van Puyvelde, M., Van Hoof, S., Lybaert, C., & Plevoets, K. (2023). Examining accent bias towards Turkish speakers of Dutch. Dutch Journal of Applied Linguistics, 12. https://doi.org/10.51751/dujal12841
  • What Languages do People Speak in Belgium? (2024). World Population Review. Retrieved April 26, 2024, from https://worldpopulationreview.com/countries/belgium/language
  • World Economic Forum. (2022, April 14). Global migration. Retrieved April 27, 2024, from https://www.weforum.org/agenda/2020/01/iom-global-migration-report- international-migrants-2020/#:~:text=1%20There%20are%20an%20estimated%20272%20million%20international,India%3B%20the%20United%20States%20is%20the%20prima ry%20destination.
 

Blind auditions: ook een goed idee als sollicitatiegesprek.

Denk eens terug aan uw tienerjaren, aan uw eerste date. U was wat zenuwachtig en vroeg zich af of u een goede indruk ging kunnen maken. Toen u nog een laatste keer in de spiegel keek merkte u ineens een kleine oneffenheid op in uw gezicht. Een jeugdpuistje wellicht. Paniek maakte zich meester want wat zou uw date immers denken? Zou ze u minder aantrekkelijk vinden, zijn uw kansen op een 2e date verkeken? Stel u nu voor dat het jeugdpuistje van zoëven een wijnvlek is in uw gezicht, en uw date een interviewer voor een fulltime functie. Wat zou de reactie dan zijn?

Deze situatie komt dagelijks voor, mede door de populariteit van het selectie interview. Er zijn vele fysieke, en dus waarneembare, kenmerken van de sollicitant (bijv. huidskleur, overgewicht, wijnvlek) die leiden tot discriminatie in beoordelingen na een sollicitatiegesprek.

Reacties op Stigma

Reacties ten aanzien van deze eigenschappen (of stigma), zoals een wijnvlek, verlopen in twee fasen. Beeld u in dat u een gesprek aangaat met een persoon die een wijnvlek heeft in het gezicht. In eerste instantie (stap 1) zal uw aandacht zich richten op de wijnvlek, u gaat hier veelvuldig naar kijken en mist wellicht delen van een gesprek. Dan herpakt u zich (stap 2) en richt uw aandacht weer op het gesprek, u kijkt de persoon in de ogen, en probeert onbevooroordeeld over te komen. De afleiding in stap 1 zou, in een interview, samenvallen met de kennismakingsfase, waarin de interviewer al een eerste indruk vormt van de sollicitant. Deze eerste indruk blijkt een belangrijke voorspeller van de uiteindelijke selectie beslissing, en verstoring van dit proces zou de basis kunnen zijn van discriminatie. Met andere woorden, de aanwezigheid en zichtbaarheid van het stigma heeft een impact op de eerste indruk en zou dus mogelijk een discriminatie in de hand kunnen werken.

Reeds in de jaren 80 werd geopperd voor een herziening van het interview proces om discriminatie te verminderen, iets wat reeds in de muziekindustrie is doorgevoerd. De evolutie zien we ook in talentenjachten. Zo zagen in het Tv-programma “Idool” de juryleden vanaf seconde 1 de sollicitant, terwijl in het programma “The Voice” de juryleden met hun rug naar de sollicitant toe zaten.

Blinde selectie

Huidig onderzoek

In navolging van deze ontwikkeling hebben we een nieuwe interview procedure ontwikkeld, namelijk het gedeeltelijk-blinde interview. Bij traditionele interviews is er continu visueel contact, zowel bij de kennismaking als bij het eigenlijke gesprek. Bij het gedeeltelijk-blinde interview is het visueel contact afwezig gedurende de kennismaking. Dit zou de negatieve effecten van een stigma op het vormen van de eerste indruk moeten tegengaan.

De effecten van de nieuwe procedure zijn getest in een face-to-face studie waarbij 193 interviewers een sollicitant interviewde voor een functie als junior consultant. Interviewers werden random toegewezen aan een interview procedure (gedeeltelijk blind, of traditioneel), en de sollicitant had wel of geen wijnvlek in het gezicht. Zij rapporteerde na de kennismaking (T1) en na het interview (T2) hoe geschikt zij de sollicitant vonden voor de functie.

Resultaten

Resultaten bevestigen dat het traditionele sollicitatiegesprek vatbaar is voor discriminatie op basis van de aanwezigheid van een wijnvlek. De sollicitant kreeg dan ook een lagere eindbeoordeling op het moment dat hij een wijnvlek had dan wanneer hij geen wijnvlek had. Het gedeeltelijk-blinde interview zorgde er voor dat dit effect vervaagde, aangezien we hier geen significant verschil vinden in de beoordeling op basis van de aanwezigheid van het stigma.

Tevens vinden we bewijs voor de stelling dat discriminatie begint bij een verstoorde eerste indruk. Zo kwam naar voren dat in traditionele interviews de kloof tussen de beoordelingen op basis van stigma (i.e., discriminatie), groter wordt. Dit wil zeggen dat de interviewer blijft bij zijn eerste beoordeling van de gestigmatiseerde sollicitant, en dat informatie die hij krijgt in het eigenlijke interview hier nauwelijks iets aan verandert. Bij het gedeeltelijk-blinde interview zien we dat de kloof niet vergroot, en dus dat interviewer de beoordeling aanpast gedurende het interview, net zoals deze doet op het moment dat de sollicitant geen stigma heeft. Op deze manier vinden we dat het gedeeltelijk-blinde interview succesvol is in het verminderen van discriminatie op basis van een aanwezig stigma (zie figuur, op de y-as de beoordeling van de sollicitant: hoe hoger de score, hoe beter).

Conclusie

In de muziekindustrie heeft men blinde audities ingevoerd om discriminatie op basis van uiterlijk te voorkomen. Het is daarom tijd om eens te kijken naar de mogelijkheden in het selectie interview. Het huidige onderzoek toont aan dat de traditionele procedure wellicht een deel van het probleem is en dat aanpassingen een eerlijkere kans geven aan mensen met een zichtbare afwijking.

Referenties

  • Barrick, M. R., Swider, B. W., & Stewart, G. L. (2010). Initial Evaluations in the Interview: Relationships with Subsequent Interviewer Evaluations and Employment Offers. Journal of Applied Psychology, 95, 1163-1172. doi: 10.1037/a0019918
  • Cohen, A. (1987). Extending handicap law to employment discrimination on the basis of physical appearance. Harvard Law Review, 100, 2035 – 2052.
  • Pryor, J. B., Reeder, G. D., Yeadon, C., & Hesson-McInnis, M. (2004). A dual-process model of reactions to perceived stigma. Journal of Personality and Social Psychology, 87, 436-452. doi: 10.1037/0022-3514.87.4.436

Auteurs

Alexander Buijsrogge is doctoraatsonderzoeker aan de Universiteit Gent op de vakgroep Personeel, Arbeid, en Organisatie psychologie. Zijn onderzoek focus ligt op discriminatie in selectie en rekrutering.

Viktorien Banic werkte als thesis student mee aan dit project. Zij behaalde hiermee de 2 plaats op de ADMB awards 2013.