Recent onderzoek schuift een nieuw soort anti-rookboodschappen naar voor. In plaats van waarschuwingen die de negatieve gevolgen van roken benadrukken worden boodschappen die de positieve gevolgen van stoppen met roken voorgesteld. Wat houden deze positieve boodschappen in en wat is hun meerwaarde?

31 mei was het Wereld Anti-Tabaksdag. Roken blijft tot op vandaag een van de grootste te voorkomen ziekte- en doodsoorzaken ter wereld. Daarom is de aanpak en preventie van rookgedrag constant in ontwikkeling. Zo werden begin dit jaar alle sigarettenverpakkingen in België neutraal. De pakjes zien er allemaal ongeveer hetzelfde uit; grijs met in het klein de merknaam genoteerd. Dit maakt het moeilijk om een specifiek merk op eerste zicht te herkennen. Waarom werden alle sigarettenpakjes neutraal?

De invoer van de ‘plain packaging’ regel verbiedt het gebruik van logos, kleuren of promotionele informatie om zo de aandacht niet weg te nemen van de gezondheidswaarschuwingen op het pakje. Deze gezondheidswaarschuwingen kennen we ondertussen al, sinds 2014 staan in België afgunstwekkende foto’s met een boodschap rond de negatieve gevolgen van roken op de pakjes. Door de neutrale verpakking is het eerste wat je nu ziet foto’s van onder andere beschadigde longen, een keeltumor of een comateuze baby. De discussie blijft tot op vandaag of deze angstwekkende waarschuwingen effectief werken.

De waarschuwingen geven informatie over de negatieve gevolgen van roken. Deze informatie wordt op een angstaanjagende wijze gebracht. Onderzoek zoekt steeds naar manieren om mensen aan te zetten tot het stoppen met roken. Dit onderzoek toont dat de huidige waarschuwingen niet altijd effectief zijn. De waarschuwingen lijken vooral een invloed te hebben op jonge rokers terwijl mensen die reeds langere tijd roken kennen de negatieve gevolgen echter al. De onaantrekkelijke tot schokkende waarschuwingen lijken vaak weerstand op te roepen bij rokers. Zo stoppen ze de sigaretten in een andere verpakking of overtuigen ze zichzelf ervan dat de drastische gevolgen niet voor hen van toepassing zijn. De huidige anti-rookboodschappen lijken dus niet alle groepen van rokers te overtuigen om te stoppen.

Nu wordt gezocht naar een nieuw soort anti-rookboodschappen. In plaats van kennis- en angstinducerende waarschuwingen werden positief geformuleerde boodschappen opgesteld. Deze boodschappen zijn effectieve getuigenissen van ex-rokers. De ex-rokers hebben informatie gedeeld waarvan zij denken dat deze quotes huidige rokers succesvol zal kunnen doen stoppen met roken. Eerder dan mensen dus te wijzen op de negatieve gevolgen van roken worden nu de positieve gevolgen van stoppen met roken benadrukt. Het eerste onderzoek naar deze nieuwe boodschappen in de vorm van getuigenissen is belovend. Er werden gelijkaardige effecten teruggevonden voor de getuigenissen, in vergelijking met de huidige waarschuwingen. Dit betekent dat de positief geformuleerde boodschappen evenwaardig effectief zijn als de angst-inducerende boodschappen. Wat is dan de meerwaarde van deze positief geformuleerde boodschappen?

De huidige foto’s en boodschappen zetten vooral in op het verhogen van kennis rond de negatieve gevolgen van roken. Meeste rokers beschikken echter al over deze kennis en de huidige waarschuwingen leiden vaak tot weerstand. De nieuwe boodschappen, in de vorm van getuigenissen, gaan ook inzetten op kennis maar zetten daarnaast ook in op zelf-effectiviteit. Na het lezen van de positieve boodschappen hebben rokers meer vertrouwen in hun eigen kunnen. Een hogere zelf-effectiviteit betekent dat rokers meer de verwachting hebben van zichzelf dat ze effectief in staat zijn om te stoppen met roken.

Het onderzoek naar deze positief geformuleerde anti-rookboodschappen staat nog in zijn kinderschoenen. Het is nog onduidelijk welke mechanismen achter de boodschappen werkzaam zijn. Ook lijken verschillende soorten anti-rookboodschappen andere effecten te hebben naargelang de doelgroep. Zo is er de mogelijkheid dat de waarschuwingen beter werken op jonge rokers terwijl de getuigenissen beter werken op oudere rokers. Verder onderzoek is dus noodzakelijk. Wel geeft eerste onderzoek aan dat positief geformuleerde boodschappen een meerwaarde kunnen zijn in het helpen van mensen met stoppen met roken. Dus misschien staan er binnenkort positief geformuleerde boodschappen op de sigarettenverpakkingen.

Referenties

• Brehm, S. S., & Brehm, J. W. (2013). Psychological Reactance: A Theory of Freedom and Control. Academic Press.
• Brennan, E., Maloney, E. K., Ophir, Y., & Cappella, J. N. (2016). Potential Effectiveness of Pictorial Warning Labels that feature the Images and personal details of real people. Nicotine & Tobacco Research, 19(10), 1138-1148, doi: 10.1093/ntr/ntw319.
• Brewer, N. T., Parada Jr, H., Hall, M. G., Boynton, M. H., Noar, S. M., & Ribisl, K. M. (2019). Understanding why pictorial cigarette pack warnings increase quit attempts. Annals of Behavioral Medicine, 53(3), 232-243, doi: 10.1093/abm/kay032.
• De Hertogh, I. (2018). De zin en onzin van Antirookboodschappen: De effecten van Zelfeffectiviteit in Antirookboodschappen. Masterproef Klinische Psychologie, Faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen, Universiteit Gent, Gent.
• De Houwer, J., Custers, R., & De Clercq, A. (2006). Do smokers have a negative implicit attitude toward smoking?. Cognition and Emotion, 20(8), 1274-1284, doi: 10.1080/02699930500484506.
• Fernandez, E., Joossens, L. & Ariadna F. (2020). The Tobacco Control Scale 2019 In Europe. A report of the Association of European Cancer Leagues, Brussels, Belgium.
• LaVoie, N. R., Quick, B. L., Riles, J. M., & Lambert, N. J. (2017). Are graphic cigarette warning labels an effective message strategy? A test of psychological reactance theory and source appraisal. Communication Research, 44(3), 416-436, doi: 10.1177/0093650215609669.
• Müller, B. C., Haverkamp, R., Kanters, S., Yaldiz, H., & Li, S. (2019). Corrigendum: Social tobacco warnings can influence implicit associations and explicit cognitions. Frontiers in psychology, 10, 1408, doi: 10.3389/fpsyg.2019.00324.
• Naghavi, M., Wang, H., Lozano, R., Davis, A., Liang, X., Zhou, M., … & Aziz, M. I. A. (2015). Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013. Lancet, doi: 10.1016/S0140-6736(14)61682-2.
• Van Dessel, P., Smith, C. T., & De Houwer, J. (2018). Graphic cigarette pack warnings do not produce more negative implicit evaluations of smoking compared to text-only warnings. PloS one, 13(3), e0194627, doi: 10.1371/journal.pone.0194627.
• Vangrysperre, A. (2020). De effectiviteit van een nieuw soort anti-rookboodschappen. Rekening houdend met kennis, zelf-effectiviteit en positieve uitkomstverwachtingen. Masterproef Klinische Psychologie, Faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen, Universiteit Gent, Gent.