Naar aanleiding van de tweehonderdste verjaardag wil de Universiteit Gent mee het debat voeren over haar eigen maatschappelijke rol. Grote maatschappelijke uitdagingen – zoals duurzaamheid, diversiteit, ‘glocalisering’ en werkbaar werk – vragen immers dat de universiteit zichzelf heruitvindt en exploreert hoe wetenschap ten dienste kan staan van de maatschappij en de maatschappij betrokken kan worden in wetenschap.

De universiteit weet ondertussen waar ze goed in is, maar stelt zich nu de vraag waar ze goed voor is.

Waar ligt de burger wakker van?

Wetenschappers moeten ongestoord onderzoek kunnen doen in waar ze goed in zijn. Zij zijn immers de experts op hun vakgebied en fundamenteel onderzoek is nodig. Onafhankelijk en neutraal gefinancierd onderzoek is cruciaal voor autonome, betrouwbare wetenschap. Dat neemt echter niet weg dat een vorm van verantwoording aan de maatschappij evenzeer nodig is. Uiteindelijk werken wetenschappers met belastinggeld en impliceert dit een zekere responsiviteit ten aanzien van de maatschappij en haar problemen. Om die responsiviteit waar te maken, moeten we weten waar burgers wakker van liggen en hoe de wetenschap aan hun zorgen kan verhelpen. Een strikte scheiding tussen kennisproductie door wetenschappers aan de ene kant en het gebruik van die kennis door beleidsmakers en het werkveld aan de andere kant is immers een voorbijgestreefd model waarbij de relatie tussen wetenschap en maatschappij verloren gaat. Als de universiteit haar plaats in de maatschappij wil waarmaken is een bottom-up, gezamenlijk co-creatie proces tussen wetenschappers en burgers nodig. Een open dialoog kan enerzijds een draagvlak voor wetenschap creëren. Het is anderzijds ook een unieke kans om de verwachtingen, percepties en prioriteiten die in de samenleving leven te leren kennen.

De universiteit op de parking van den Aldi

Exact om deze relevantie van wetenschap voor de samenleving te expliciteren, startte de UGent een burgerwetenschappelijk onderzoek en toerden een aantal UGent psychologen tien maand rond met een ‘babbelbox in een caravan’. De caravan reed de straten in, hield halt, zette de deur open. Omdat ze zoveel mogelijk verschillende meningen wilden horen, vroegen de psychologen een zo divers mogelijk publiek om hun mening te geven. Ze hielden halt op de parking van warenhuizen, in rust- en ziekenhuizen, instellingen, op wijkfeesten, beurzen en evenementen. Iedereen kon binnenkomen om zijn of haar mening te geven.  De nadruk lag op een laagdrempelige, mondelinge bevraging in een uitnodigende setting die niettemin betrouwbare en valide data opleverde, robuust, transparant en inclusief. Niet zozeer representativiteit, maar eerder diversiteit in meningen was het doel. Daartoe werd een zo heterogeen mogelijke groep burgers gezocht met onder meer vluchtelingen, mensen met een migratie-achtergrond, mensen met een beperking, oudere mensen, toevallige passanten, … Dit alles gebeurde in nauwe samenwerking met vele betrokkenen, binnen en buiten de Ugent, onder meer de wijkadviseurs van de Stad Gent, de inrichtende machten en organisatoren van festiviteiten, festivals en instellingen, burgerorganisaties, … Elke mening telt, ook die van de niet zo mondige burger. Het doel was immers op zoek te gaan naar wat academici niet weten.

De universiteit spreekt Turks

Het onderzoek is zo een beginselverklaring. De universiteit sloopt zelf haar ivoren toren en trekt de straten in. Meer dan 300 mensen participeerden tot nog toe aan het onderzoek. Na een korte registratie gingen ze alleen zitten in de caravan. Op een computerscherm zagen ze het gezicht van de persoon die vragen stelt en luisterend ruimte laat voor antwoorden. Als in een gesprek. De persoon op de computer sprak Nederlands, Frans, Engels, Turks of Arabisch en stelde de vraag “Hoe kan de universiteit er mee voor zorgen dat er genoeg zal zijn voor altijd en voor iedereen?” Ze kregen ook een willekeurig aan hen toegewezen onderwerp. Ze konden een onderwerp één keer weigeren, maar daarna niet meer. Op die manier voorkomen we dat iedereen zijn of haar eigen favoriete thema kiest. Mensen overstijgen in de regel vaak moeilijk hun eigen besognes en kiezen dan het onderwerp dat hun na aan het hart ligt. Zo hadden ze het ofwel over genoeg werk of over genoeg vrije tijd, groen, begrip, openheid, vrijheid, voorraad, solidariteit, rechtvaardigheid of verbondenheid.

De filmpjes uit het babbelboxonderzoek geven een schat aan ideeën die geclusterd en verwerkt worden via kwalitatieve analyses. De grote lijnen worden langzaam zichtbaar. Uit de eerste analyses blijkt dat de burger een variëteit aan meningen heeft. Veel burgers vertellen over de complexiteit van het leven: voor de ene is dit leven in een multiculturele wijk, voor de andere werkdruk, onduidelijkheid in administratieve procedures, …  Ze doen een appèl aan de universiteit om een maatschappelijk draagvlak voor verandering te creëren. Verandering in structuren, in organisatie, in ideeën. Ze verwachten van de universiteit dat ze verouderde samenlevingsstructuren (beleid, bestuur, informatie en administratie, zorg, …) uitdaagt en verandert. De huidige maatschappijstructuur is niet toereikend om met de toenemende complexiteit van het leven om te gaan en van de universiteit wordt tegenstroom en innovatie verwacht. De burgers geven vele voorbeelden en concrete input.

Permanente dialoog met de burger

Ondertussen loopt het onderzoek verder als een permanente dialoog. De filmpjes en de analyses worden in een tweede fase aan de burgers teruggegeven met de uitnodiging om ze te bekijken en te beluisteren en ze blijvend van commentaar te voorzien. Er wordt gebruik gemaakt van professionele en duurzame communicatietechnieken in samenwerking met kunstenaars en musea. De filmpjes zullen bijvoorbeeld in het najaar te zien zijn in het Gents Stadsmuseum STAM naar aanleiding van de tentoonstelling 200 jaar UGent en later ook in het Gents Universiteitsmuseum GUM en in de Krook. Bezoekers en voorbijgangers kunnen hun mening geven, via groepsdiscussies of digitaal. Zo gaan de verhalen verder en krijgen ze een eigen leven. Zo blijft de dialoog tussen wetenschappers en burgers bestendigd. Zo groeien ook de ideeën en krijgt de UGent steeds beter zicht op haar plaats in de maatschappij.

Wie zijn mening kwijt wil, kan dat op 8 oktober naar aanleiding van de feestelijke viering voor 200 jaar UGent. De babbelbox zal in het STAM aanwezig zijn maar ook in de Krook kan je die dag je mening kwijt over tal van getuigenissen. Op 21 december organiseert de UGent als afsluiter van het feestelijke ‘200 jaar UGent’ een symposium University for You (U4U) waarop we de resultaten zullen bekend maken.

Wie geïnteresseerd is kan voor bijkomende informatie terecht bij Kristof Vandael (Kristof.Vandael@ugent.be) en Ann Buysse (Ann.Buysse@ugent.be)