De impact van fake news is groter voor mensen met een lagere intelligentie

Een paar eenvoudige muisklikken, meer is niet nodig: iedereen kan tegenwoordig ‘fake news’ wereldkundig maken. De impact van fake news ongedaan maken, lijkt daarentegen heel wat minder evident. Psychologen Jonas De keersmaecker en Arne Roets van de Universiteit Gent publiceerden recent een studie over dit fenomeen in het wetenschappelijk tijdschrift Intelligence. Hun opmerkelijke bevinding is dat intelligentie een belangrijke rol speelt in het counteren van fake news. In het bijzonder, mensen met lagere intelligentie passen hun mening onvoldoende aan nadat ze te weten komen dat hun ideeën gebaseerd zijn op informatie die niet correct is.

Hoe kunnen psychologen de invloed van fake news onderzoeken?

In het experiment van De keersmaecker en Roets namen 390 volwassen Amerikanen deel. De helft van de deelnemers, in de zogenaamde experimentele groep, kreeg eerst een foto en beschrijving van een jonge vrouw, Nathalie genaamd. Deze beschrijving bestond hoofzakelijk uit positieve informatie, zoals dat ze een sociaal persoon is en gewaardeerd wordt op het werk. Op het einde van de beschrijving stond er echter verontrustend nieuws: recent werd ze gearresteerd voor diefstal.

Daarna werd de deelnemers gevraagd haar te beoordelen,  door scores te geven op verschillende persoonskenmerken, zoals onder meer vriendelijkheid, oprechtheid en betrouwbaarheid. Ook vulden de participanten een korte intelligentietest in.

De volgende fase van het experiment was cruciaal. Er werd aan de deelnemers  in de experimentele groep gezegd dat de informatie met betrekking tot de arrestatie helemaal niet correct was en dat de diefstal in feite nooit had plaats gevonden. Daaropvolgend werd opnieuw de beschrijving van de persoon gepresenteerd, maar deze keer met de incorrecte informatie doorstreept. Opnieuw werd gevraagd om de persoon te beoordelen op dezelfde persoonskenmerken.

In het experiment was ook nog een controlegroep. Deze helft de van de deelnemers werd enkel blootgesteld aan de correcte beschrijving. Deze controlegroep had het fake news nooit gezien en kon er bijgevolg dus ook niet door worden beïnvloed.

Fake news: niet correct maar wel invloedrijk

In welke mate zouden de deelnemers van de experimentele groep hun ideeën aanpassen? De resultaten toonden aan dat deelnemers met een relatief lagere intelligentie hun mening niet genoeg aanpassen, ook al werd hen verteld dat ze fake news hadden gekregen. Hun aangepaste mening was immers nog steeds statistisch verschillend van de beoordelingen van de deelnemers uit de controlegroep die enkel de correcte informatie hadden gekregen.

Deelnemers met een hogere intelligentie, pasten hun mening wel voldoende aan in de wetenschap dat de negatieve informatie vals was, waardoor hun eindoordelen gelijkend waren aan de mensen die nooit blootgesteld geweest zijn aan de incorrecte informatie. De bevinding dat informatie waarvan we naderhand ontdekken dat ze incorrect is, toch een persistente invloed kan blijven hebben, geeft aan dat zelfs bij expliciete ontkrachting de impact van fake news hardnekkig kan zijn. Dit doet de vraag dan ook rijzen of de impact van fake news überhaupt ongedaan kan worden gemaakt voor bepaalde mensen.

Referenties

• De keersmaecker, J., & Roets, A. (2017). ‘Fake News’: Incorrect, but hard to correct. The role of cognitive ability on the impact of false information on social impressions. Intelligence, 65, 107-110.
• Het wetenschappelijke artikel kan je consulteren op: https://doi.org/10.1016/j.intell.2017.10.005

Artikel verscheen eerder via Knack.