What are you looking at? Je ogen verraden je kaarten bij gokken.

De gokindustrie is de dag van vandaag niet meer weg te denken uit onze leefwereld. We kennen allemaal het legendarische gokparadijs in Las Vegas, we worden online en op tv rond de oren geslagen met advertenties voor goksites, en wie speelt er nu niet eens graag een potje poker met vrienden. Er zijn daarnaast ook prestigieuze toernooien, die qua glimmer en glamour soms niet moeten onderdoen voor de gemiddelde film award uitreiking. Onze nationale modestylist Jani Kazaltzis poogde zelfs onlangs nog (tevergeefs) zo’n toernooi op zijn naam te schrijven.

Psychologisch onderzoek naar gokken besteedde tot nu toe meestal aandacht aan de pathologisch kant van deze zaak (gokverslaving), maar er is nu ook een wetenschappelijke studie die het gedrag van gokkers tijdens het spelen bestudeerde.

Bij gokspelen is het belangrijk, naast een uitgekiende strategie en een portie geluk, je medespelers goed te kunnen inschatten, maar het is ook cruciaal je eigen gedrag goed te beheersen. Het is immers mogelijk dat jij of je tegenspelers onwillekeurig gedrag of kleine automatische bewegingen uitvoeren, die informatie kunnen bevatten over wat jij of anderen in handen hebben.

Gedrag bij het gokken

Voorbeelden van onwillekeurige gedrag zijn bevende handen, een versnelde ademhaling, prutsen met de vingers, of bepaalde ticks. Als je zenuwachtig bent, bijvoorbeeld bij bluffen, kan het zijn dat je meer van deze onwillekeurige bewegingen uitvoert. Je herinnert je vast nog het legendarische pokertoernooi in de James Bond film “Casino Royale”, waar de antagonist zijn tick niet kan onderdrukken en daarmee zijn bluf verraadt. Er bestaan tegenwoordig zelfs handleidingen over waar je best allemaal op let bij het bluffen, bij jezelf of anderen.

Middeltjes om met zo’n gedrag om te gaan zijn bijvoorbeeld gemakkelijke kledij aan te doen, zodat je je kalmer voelt. Andere gokkers kiezen er dan weer voor om zicht wat te verstoppen, door een petje en een grote zonnebril op te zetten. Maar is het eigenlijk wel een terechte keuze om je ogen te verstoppen voor je medespelers?

Oogbewegingen bij blackjack

In psychologisch onderzoek wordt meer en meer gebruikt gemaakt van oogbewegingsonderzoek, bijvoorbeeld in taal- of marktonderzoek. Hierbij nemen onderzoekers de oogbewegingen van proefpersonen op terwijl ze bepaalde informatie presenteren. Waar mensen naar kijken en hoe lang ze dit doen bevat immers veel informatie over achterliggende processen in de hersenen, of over onze voorkeuren.

Bij gokken zijn we vaak bezig met cijfers. Experimenteel psychologen vonden eerder dat we bij cijfermateriaal een soort inwendige mentale lijn gebruiken, waarop we nummers van links naar rechts plaatsen. Kleine getallen associëren we daardoor meer met links, grote met rechts. Onderzoek toonde bijvoorbeeld aan dat we een voorkeur hebben om bij de presentatie van kleine getallen met de linkerhand te reageren, bij grote met de rechter. In een nieuwe studie vroegen de onderzoekers zich af of dit ook zo is bij oogbewegingen bij het gokken: kijken we meer naar links bij lage kaarten en naar rechts bij hoge?

Het onderzoek bestond uit een computersimulatie van blackjack. Na de presentatie van elke nieuwe speelkaart, volgde er even een leeg scherm. Ondertussen werden de oogbewegingen opgenomen. Het spel verliep verder gewoon volgens de blackjack-regels (vb. kiezen om nog een extra kaart te krijgen of te stoppen).

De onderzoekers vonden inderdaad dat de proefpersonen bij een lagere waarde van de kaarten in de “hand” meer naar links keken en meer naar rechts bij een hogere waarde. Een voorbeeld: als de proefpersoon een 3 en dan een 4 kreeg (totale waarde 7), keek de proefpersoon meer naar links. Bij een 7 en een 10 (totale waarde 17) gingen de oogbewegingen meer naar rechts.

Dit effect was onafhankelijk van het aantal kaarten dat een proefpersoon in zijn hand had. Ook belangrijk is dat het effect niet werd beïnvloed door de laatst gedeelde kaart (er werd evenveel naar rechts gekeken bij de combinatie 3-4-10 als 10-4-3). Het ging dus echt puur om de totale waarde van de kaarten.

Conclusie

Je oogbewegingen kunnen dus verraden wat de waarde is van de kaarten in je hand. Verder onderzoek zal nu moeten uitwijzen of dit ook zo is bij andere gokspelen dan blackjack. Het is ook niet met zekerheid te zeggen of medespelers voldoende getraind kunnen zijn om deze subtiele oogbewegingen op te merken. Maar wie liever op veilig speelt, zet dus volgende keer bij het gokken toch maar beter een zonnebril op zijn neus.

Referenties

  • Holmes, K. J., Ayzenberg, V., & Lourenco, S. F. (in press). Gamble on Gaze: Eye Movements Reflect the Numerical Value of Blackjack Hands. Psychonomic Bulletin & Review. doi: 10.3758/s13423-016-1055-0.
  • Gobel, S. M., Shaki, S., & Fischer, M. H. (2011). The Cultural Number Line: A Review of Cultural and Linguistic Influences on the Development of Number Processing. Journal of Cross-Cultural Psychology, 42, 543-565. doi: 10.1177/0022022111406251

Auteur: Nicolas Dirix

Nicolas Dirix is experimenteel psycholoog van opleiding en werkt als doctoraatsstudent bij prof. Wouter Duyck aan de vakgroep Experimentele Psychologie van de Ugent. Aan de hand van oogbewegingsonderzoek gaat hij na of er verschillen zijn tussen lezen in de moedertaal en tweede taal, en probeert ook deze verschillen te verklaren. Zijn doctoraat maakt deel uit van het LEMMA project, waarin tweetaligheid in verschillende modaliteiten wordt onderzocht.